Bakmak ve Erkeğin Kadına Bakması

Göz, Yüce Allah'ın insana ve bir takım canlılara
verdiği en önemli nimetlerdendir. Kur'an-ı Kerîm'de gözün çeşitli
fonksiyonlarından söz eden ayetler vardır. İnsanlarla cinlerden bir
çoğunun gözleriyle hakkı göremediklerini, (A'raf.7/179.) Allahü
Teala'nın gözlerin hain bakışını bildiğini, (el-Mü'min,40/19.) göze
karşı göz kısas yazıldığını, (el-Maide, 5/45.) insana iki göz
verildiğini (el-Beled, 90/8,9.) ve cennette gözlerin hoşlanacağı her
türlü nimetlerin bulunduğunu (ez-Zuhruf, 43/71.) bildiren ayetler buna
örnek verilebilir.
İslam'da gözün sahibini veya bakılan kişiyi
korumak için "bakış"a bir takım sınırlamalar getirilmiştir. Özellikle
bu konudaki düzenlemeler daha çok erkekle kadın arasında
yoğunlaşmıştır. Çünkü karşı cinslerin özel ve ısrarlı bakış veya
bakışmalarının zinaya götüren önemli bir etken olduğunda açıklık
vardır.
Günümüzde kadınların önemli bir bölümü; eğitim, iş,
meslek, sağlık, alış-veriş vb. ihtiyaçları için evden çıkmakta ve
toplum içinde bulunmaktadır. Kadının evden çıkışı İslam'ın ilk
dönemlerinde yalnız zina etmesi ve bunun dört şahitle ispat edilmesi
halinde engellenebilirken, ( bk. en-Nisa,4/15.) sonradan zina fiilinin
müeyyidesini bildiren ayetler inince (en-Nur, 23/2-9; İbn Kesîr,
a.g.e., l, 366.) bu uygulama da kaldırılmıştır. Bu yüzden kadın
velisinin veya kocasının izin veya bilgisi altında ya da örfün
belirlediği durumlarda kendisinin veya sorumlu olduğu aile fertlerinin
meşru ihtiyaçları için evden çıkabilir.
Erkek ve kadın İslam
toplumunun ayrılmaz parçaları olunca, evrensel bir din olan İslam'ın
karşı cinsleri sokakta da koruyucu bir takım önlemler almaşı tabii
karşılanmalıdır.
Erkeğin kadına bakması
Çoğunluk müctehitlere
göre, "kadınlar açıkta kalan yerler dışındaki süslerini (zinet)
açmasınlar" (en-Nûr, 24/31) ayetinde kastedilen yer, el ve yüzdür.
Ebu
Hanîfe'ye göre ise ayaklar da bu kapsama girer. Buna göre, kadınların
belirtilen bu yerleri ev dışında ve yabancı erkeklerin yanında açık
kalabildiğine göre bunlara bakmak caiz midir?
İslam yolda, çarşıda
ve başka yerlerde kadınlarla karşılaşmada ilk bakışı sorumluluk dışı
bırakmıştır. Çünkü bundan kaçınmakta güçlük olduğu gibi, kişinin erkek
mi, kadın mı, hısımlardan birisi mi, yoksa bir yabancı mı olduğunu
anlamak ancak görmekle bilinebilir. Bu, alelade bakıştır. Ancak ikinci
ve ısrarlı bakışlar yasaklanmıştır.
Allah'ın Rasulünün Hz. Ali'ye
şöyle dediği bildirilmiştir; "Ey Ali! Birinci bakışa ikincisini ekleme,
ilk bakış sana aittir, ikincisi değil." (Ebü Davud, Nikah, 43; Darimî,
Edeb, 28; Rikak, 3; A. b. Hanbel, V, 351, 357.)
Kur'an-ı Kerîm'de
birbirine yabancı olan karşı cinslerin karşılaşınca bakışlarını
indirmeleri istenmiştir. (en-Nur, 24/30, 31.) Hz. Peygamber şöyle
buyurmuştur: "Bir erkek, kadının güzelliklerine gözü takılınca,
bakışlarını aşağı eğerse, Allah ona tatlılığını kalbinde duyacağı bir
kulluğu nasip eder." (A. b. Hanbel, V, 264.) Bir kudsî hadiste de şöyle
buyurulmuştur: "Kadına kasıtlı bakış, iblisin zehirli oklarından bir
oktur. Kim benden korkarak bakışlarını aşağıya indirirse, onun kalbine
imanın tadını veririm." ( el-Kurtubî, a.g.e. XII, 151: İbn Kesîr,
a.g.e., II, 599.) Başka bir hadiste, gözlerin zinasının harama bakmak
olduğu belirtilmiştir. ( A. b. Hanbel, II, 276, 317, 343.)
Hac
sırasında Has'am'lı genç bir kadın soru sormak üzere Hz. Peygamber'in
yanına gelmişti. Bu sırada amcasının oğlu Fadl b. Abbas da orada
bulunuyordu. Onun kadına uzunca baktığını gören Allah'ın Resulü,
Fadl'ın başını tutarak öbüryana çevirdi. Hz. Abbas'ın bunun nedenini
sorması üzerine de şöyle buyurdu: "Bir genç erkek ve bir genç kadın
gördüm. Onların aleyhine şeytana güvenemedim." (Tirmizî, Hacc, 54; A.
b. Hanbel, 76, 157.)
Hz. Peygamber bir takım sahabîleri yol
kenarlarında görünce, yol kenarında oturmamalarını bildirmiş, onlar;
buradan başka görüşüp konuşacağımız bir toplanma yerimiz yoktur,
deyince; "öyleyse yolun hakkını verin" buyurmuştur. Yolun hakkının ne
olduğu sorulunca da Allah'ın Resulü şu cevabı vermiştir: "Gözleri
harama bakmaktan sakınmak, yoldaki ezayı kaldırmak, selamı almak,
iyiliği emretmek ve kötülüğü engellemek." (Buharî, Mezalim, 22,
İsti'zan, 2; Müslim, Libas, 114; EbuDavud, Edeb, 12; Tirmizi)
Ancak
şunu da belirtelim ki, ihtiyaç ve zaruret hallerinde, yasaklanan kimi
fiiller mubah olur. Hastalık, ameliyat ve doğum hallerinde doktor,
hasta bakıcı, iğneci, pansumancı, ebe ve benzerlerinin kadının mahrem
yerlerine bakması gibi. Bu durum; "Zaruretler sakıncalı olan şeyleri
mubah kılar" prensibine dayanır. Ancak zaruretler de miktarlarınca
takdir olunur