Bulantı ve kusma taş belirtisi olabilir

Prof. Dr.
Sinan ZEREN (İstanbul Cerrahi Hastanesi)
Böbrek taşlarında bulgular nelerdir?


Ağrı

İdrar yolu taş hastalığının en önemli bulgularından
olan ağrı taşın idrar yolunu tıkadığı durumlarda ortaya çıkar. Tıkanmanın ani ve
tama yakın olması şiddetli taş sancısına neden olur. Ağrının nedeni taşın
gerisindeki idrar yolu içinde basıncın artmasıdır. Doğum sancısından bile kötü
olduğu şeklinde tariflenebilen ağrı sırasında sıklıkla bulantı, kusma gözlenir.
Ağrı, taş böbrek çıkışını tıkıyorsa ya da üretere (böbrekle mesane arasındaki
kanal) yeni girmişse,
genellikle böbrek üzerinde veya sırtın yan tarafında hissedilir. Taşın aşağıya
doğru inmesiyle birlikte ağrı da kasıklara doğru yer değiştirir.

İdrarda
kanama

İdrar yollarında taşı olan hastalarda görülebilen diğer bir bulgu
ise genellikle idrar renginin hafif pembeleşmesi şeklinde tariflenen idrarda
kanamadır. Ayrıca idrarın bulanık ve tortulu gelmesi, kokulu idrar yapma gibi
bulgular da olabilir. - Enfeksiyon- İdrar yolu taş hastalığına sıklıkla
enfeksiyon eşlik eder. İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma gibi bulgular
görülebilir. Enfeksiyonun böbrekleri etkilediği durumlarda yüksek ateş
gözlenebilir.

Böbrek taşlarında nasıl
tanı konur?

Bazı böbrek taşları genel sağlık muayeneleri
sırasında çekilen filmlerde tesadüfen saptanır. Daha sıklıkla şiddetli ağrı ve
idrarda renk değişikliği olan hastalarda yapılan idrar tahlili ve
ultrasonografik görüntüleme ile tanı konur. Böbrek ve mesane arasındaki kanal
(üreter) içine girmiş taşların tanısında ultrasonografik inceleme yetersiz
kalmakta, bilgisayarlı tomografi ile net tanı konması mümkün olmaktadır.
Kontrast vererek çekilen görüntüleme yöntemlerinde ise böbrek fonksiyonları
yanında idrar yolları anatomisinin değerlendirilmesi de mümkün olmaktadır.


Böbrek taşlarında tedavi seçenekleri
nelerdir?

İdrar yollarında taş saptandığında eğer hastanın çok
şiddetli ağrısı var ise öncelikle ağrının kesilmesi ve hastanın rahatlatılması
gerekir. Daha sonra taş ya da taşlarla ilgili ayrıntılı değerlendirme sonucuna
göre tedavi planlanır. Çok iri olmayan bazı taşlar böbrekten çıkıp böbrek-mesane
arasındaki üreter denilen yaklaşık 4mm çapındaki kanal içinden ‘fazla ağrı
yapmadan’ mesaneye inebilir ve oradan da idrar yaparken üretra denilen mesaneden
sonraki yol içinden geçerek
dışarı atılır. Zaman zaman ağrı yapsa da %85 olguda taşlar rahat düşebilecek
boyuttadır ve 2-3 günlük süre içinde idrarla atılırlar. Daha irice olan taşların
düşürülmesi sıkıntılı olmaktadır. 5mm çapındaki taşın düşme olasılığı yaklaşık
%50’dir. 10mm.den büyük taşlar ise düşmez kabul edilir.

Hastalar
taşlarını düşürmeye çalışırken zaman zaman çok şiddetli ağrılar yaşarlar. Bu
dönemde bol su içmek (günde 2-3
litre) ve hareketli olmak gerekir. Hasta ağrıyı tolere edebiliyorsa, idrarında
belirgin kanama, enfeksiyon yoksa ve bu süreçte böbrek fonksiyonları fazla
etkilenmiyorsa taşın düşmesi için bir süre beklenebilir. Ağrının ilk başladığı
günden itibaren 3-4 haftalık bir süre geçmiş ve taş hala düşürülememiş ya da
tanı konduğunda taş zaten 10mm.den büyükse girişimsel tedavi planlanır.


İlaç tedavisi

Taş
sancısının çok şiddetli olduğu durumlarda hasta genellikle acil serviste
görüldüğünden tedavi amacıyla güçlü ağrı kesicilerin kullanılması gerekir. Ancak
böyle bir tedavinin verilebilmesi için taş dışı olabilecek sebepler kesin ekarte
edilmelidir. Bunun dışında taş hastalarında koruyucu amaçla bazı ilaç tedavileri
verilmektedir. Taşın cinsi biliniyorsa ve bazı kan-idrar tahlilleri ile altta
yatan problemin ne olduğu saptanabiliyorsa nedene yönelik risk azaltıcı ilaç
tedavileri verilebilir.
Bugün